Het zijn er bijna 1100, het aantal monumenten in Middelburg. We komen langs de belangrijkste. Bedenk tijdens deze stadswandeling in Middelburg dat veel van de historische pracht fel te lijden had onder de verminking van de bombardementen van het Duitse leger op 1 mei 1940. Daarom, helaas, is vaak wat je ziet niet meer de originele bouw. Het siert dan ook de manier hoe men bij de reconstructie erin geslaagd is om Middelburg opnieuw dat ‘middeleeuwse jasje’ te bezorgen.
Bezienswaardigheden op de Markt
De Markt van Middelburg heeft een oppervlakte van 7800 m², één van de grootste in Nederland. Het stadhuis pakt meteen alle aandacht. Op deze plek stond echter in de beginjaren van de 12de eeuw nog de Westmonsterkerk. Het stadhuis stond er pas halfweg de 15de eeuw. Toen de kerk werd afgebroken in 1575 werd de markt vergroot. In 1998 kreeg die een herinrichting. De markt vormt letterlijk het centrale punt van de stad. De beste boekenhandel van Nederland vind je links op de Markt (met de neus in richting van het stadhuis).
De Drvkkery
Nee, dit is geen schrijffout. De boekhandel Drvkkery is een begrip in gans Zeeland. Unaniem zelfs uitgeroepen tot beste boekenwinkel van Nederland. Behalve boeken ook kunst, muziek, film, nieuwe media is hier ook de Toerist Shop gehuisvest. Er zijn ook toiletten (betalend). Een aparte ruimte met niks dan boeken over Zeeland is het neusje van de zalm. Neem alvast een kijkje op de website www.de-drvkkery.nl
Stadhuis
Het stadhuis van Middelburg behoort tot één der mooiste historische gebouwen van Nederland. De laatgotische brede gevel oogt indrukwekkend. Halfweg de 15de eeuw werd de eerste steen gelegd. Een Vlaams broederpaar Andries en Mattheus Keldermans uit Mechelen tekenden de plannen. Eind 15de eeuw kreeg de onderbouw met onder meer de Vleeshal (links) een uitbreiding met de lakenhal. De achtzijdige toren die uit het midden oprijst, kreeg in 1511 een spits die op de hoeken versierd is met kleinere torentjes. Pas in 1560 werd het dak toegevoegd, dat wat doet denken aan een helm.
Weelde aan details
Neem gerust de tijd om de prachtige gevel te monsteren. Hoe langer je kijkt, hoe meer details van de versieringen je zullen opvallen. De beeldenparen stellen voornamelijk Zeeuwse graven en gravinnen voor. Kijk eens goed naar die spitse torentjes, de gotische ramen en de rood-wit geschilderde luikjes (de stadskleuren), de Choertoren op de hoek met ook daar beelden van graven van Zeeland, het bordes met op de borstwering het stadswapen, de zonnewijzer ...
Een uitbreiding volgde al amper 50 jaar nadat de bouw was opgeleverd, opnieuw volgens de bouwplannen van zonen uit de Keldermans architectenfamilie. De bombardementen uit de Tweede Wereldoorlog op 17 mei 1940 brachten flink wat schade toe. Kostbare stukken van de inboedel (schilderijen, documenten, …) gingen verloren. De wederopbouw was geen sinecure, maar geef toe, daar is men wonderwel uitstekend in geslaagd. Er zijn enkel rondleidingen in groep mogelijk om het te bezichtigen.
Vleeshal
Met het aangezicht naar de hoofdingang, bevindt zich links de Vleeshal. de Nu is dit een ruimte die gebruikt wordt door De Stichting Beeldende Kunst Middelburg (SBKM) voor exposities rond beeldende kunst, maar lange tijd was deze hal in het stadhuis de plaats waar vlees werd aangeboden, gekeurd en verhandeld. Het dambord effect van de vloer met de witgeschilderde muren en de gotische architectuur zorgen voor een open heldere ruimte. Ook in een bijhuis van de Vleeshal in de Zusterstraat worden regelmatig tentoonstellingen opgezet.
Abdijcomplex
De abdij is ca. 1100 opgericht door norbertijnen monniken uit Antwerpen. De Witheren in hun lange witte pijen verbleven er tot 1574. Ten gevolge van het Beleg van Middelburg moesten opkrassen. Het Abdijcomplex is een geheel van gebouwen rond een mooi aangelegd plein met bomen en grijze looplijnen op de grond. Aan de verschillende bouwstijlen te zien is het complex steeds verder uitgebreid. Nu vind je er het Zeeuws Museum, de twee kerken (Nieuwe Kerk en Koorkerk), de Lange Jan, een kloostergang en een kloostertuin (enkel met rondleiding te bezichtigen), …
Rond de abdij verzamelde zich stilaan een woonkern en zo ontstond geleidelijk het middeleeuwse beeld van Middelburg. Ook dit complex moest na de bommenschade van 17 mei 1940 een fikse restauratie ondergaan.
Let op de strakke looplijnen op de grond. Zij vertrekken vanuit twee punten naar alle gebouwen. Zo nodigen ze als het ware uit om tot naar de verschillende gebouwen te stappen. Het is een ideetje van architect Cees Dam die ook instond voor de herinrichting van het plein.
Abdijkerken
Koorkerk (rechts)
Na de oprichting van de abdij bouwde men eerst een romaanse kerk (12de eeuw). Deze werd al snel te klein waarna een grotere kwam in romaans gotische stijl, de Koorkerk, oorspronkelijk toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw. Koning Willem II (sterfjaar 1256) ligt hier begraven in een nis van het koor. Het langgerekte koor met de typische hoge gotische ramen dat je vandaag ziet, oogt heel sober. Vanaf 1597 is het geloof er protestants.
De Nieuwe Kerk (links) naast een kleine overdekte gang, met hoge spitsramen. De kerk kreeg een grondige renovatie na een brand in 1568. Sedert 1577 na godsdienstomwenteling, katholicisme omgeruild voor protestantisme.
De Tussenkerk of Wandelkerk, vormt letterlijk overgang tussen beide kerken, je vindt er een grafmonument van de broeders Evertsen gesneuveld in een zeeslag 1666.
Beide kerken werden grotendeels verwoest tijdens de Tweede Wereldoorlog, de heropbouw werd nog aangevat in het oorlogsjaar 1941 en was voltooid in 1954.
Lange Jan
Met 90,5 meter rijst deze krasse ‘ouderling’, want uit de 14de eeuw, boven alles uit. Het is de vroegere abdijtoren. Lange Jan staat tussen de Nieuwe Kerk en de Koorkerk in. Op twee na de hoogste toren in Nederland. Als je 207 treden hebt beklommen (niet gratis) krijg je van op een plateau (ongeveer halfweg) een schitterend panorama over Walcheren, bij helder weer kan je de Zeeuwse eilanden zien. Toegangsticket bij een ticketbalie naast de toren.
De Lange Jan telt acht hoeken, op de toren prijkt een kroon, naar een model van een keizerskroon van Maximiliaan van Oostenrijk vaak is die kleurrijk versierd.
Wie thuis al eens wil proeven van het uitzicht kan dat doen op www.langejanmiddelburg.nl
Zeeuws Museum
Dit museum maakt deel uit van het abdijcomplex. Na 1570 functie als prinsenlogement, gastenverblijf voor koninklijke bezoekers en ambtswoning gouverneur commissaris van de koning. Per uitzondering, dit deel kwam bij wonder bijna ongeschonden uit de bommenregen op 17 mei 1940. Je kijkt er naar schilderijen, porselein, lokale klederdracht, gebruiksvoorwerpen, portretten.
Uniek is de reeks van zes Vlaamse wandtapijten die de heldendaden van het Zeeuwse leger tegen de Spanjaarden in de Tachtigjarige Oorlog vastlegden. Ze werden vervaardigd tussen 1595 en 1604, als tastbare herinnering aan het uitroepen van de onafhankelijkheid van Staten van Zeeland in 1588.
Enkele ruimtes op de bovenverdieping zijn gevuld met kabinetten, elk met een eigen thema. Achter glas staan honderden voorwerpen uitgestald uit Zeeland maar ook exotische uit Azië, Afrika en Z-Amerika. Naast de permanente zijn er ook tijdelijke kunsttentoonstellingen.
Meer info over toegangsprijzen, openingsuren, op www.zeeuwsmuseum.nl
Nog meer bezienswaardigheden
Rond de stad werd eind 16de eeuw een aarden verstevigingswal aangelegd. Er werden 13 bastions op gebouwd en 8 poorten gaven toegang tot de stadskern. Het had de vorm van een ster. Nu is zowat de helft weggeknipt. Op de overgebleven wal, Bolwerken genoemd, ligt nu een wandelpad in een groene strook met twee windmolens. We komen voorbij de Seismolen, de Hoop ligt in de verste uithoek van de groene strook.
Langs de Walensingel ligt een Joodse begraafplaats waar 347 grafstenen staan. Er is een synagoge in de Herenstraat. Aan de andere kant van het water, bevindt zich nog een ander Joods kerkhof met 93 grafstenen.
De Seismolen is een korenmolen met bouwjaar 1728, de nog oudst bewaarde molen van Middelburg. Lange tijd verwaarloosd, hersteld in 1955. Maalvaardig opnieuw sinds 2001.
De naam paleis zou beter passen dan ‘Van de Perrehuis’. Het is in de Lodewijk XV-stijl gebouwd in 1765. Het is genoemd naar de opdrachtgever Johan Adriaan van de Perre.
Het huis had al diverse functies: als gerechtshof, als Zeeuwse arrondissementsrechtbank. Sinds 2000 biedt het Van de Perrehuis plaats aan het Zeeuws archief. De rijke geschiedenis van Zeeland in woord en beeld met wisselende exposities. Gratis. Info op www.zeeuwsarchief.nl
Het brede gebouw Sint-Jorisdoelen is in een Vlaamse stijl opgetrokken. Wat je nu ziet, is wel een reconstructie uit 1970. De originele versie stond er eind 16de eeuw. Het jaartal 1582 staat op de gevel, evenals het wapenschild van Middelburg, Zeeland en de schuttersgilde Sint Joris. Dit was namelijk het gildenhuis van de schutters van Sint Joris. Het was lange tijd in gebruik als kantoorruimte van de provincie Zeeland. Bemerk op de top het beeld van Sint Joris verwikkeld in een gevecht met een draak.
Ga naar de Korte Noordstraat om er een kijkje te nemen naar een houten huis. Naast het gebouw met het opschrift Bibliotheek staat in de achtergrond de oudste houten gevel die nog bewaard is uit de 16de eeuw.
Bekijk die statige prachtige brede gevel met de rood-witte luiken van de Kloveniersdoelen. In late Vlaamse renaissancestijl is dit een schuttershuis uit 1611. Zie je de windhaan met de schutter?
Het is gebruikt als huisvesting voor de kloveniers, één van de drie schuttersclubs in Middelburg maar ook eigenlijk de ‘vroegere’ politie want deze schutters stonden in voor de ordehandhaving in de stad. Zij hadden in de tuin hun schietstanden (geweer, geen pijl en boog). In 1787 werd de schuttersclub ontbonden. Uit de tijd van Napoleon tot 1940 was dit nog een militair hospitaal.
Nu een brasserie, café, cinemazaal maar op de bovenzaal wordt nog steeds geschoten.
www.kloveniersdoelen.nl
Het gebouw van de Stadsschuur stamt uit 1585. Mix van een Hollandse renaissancestijl en typisch Vlaamse stijl. De naam verwijst naar het gebruik tot 1998, als opslagplaats van gereedschappen en werkmateriaal van de stadsdiensten. Aan de andere kant zal je op de zuidgevel een houten zonnewijzer zien (1682). Achter de stadsschuur in de richting van de sluisdeuren (18de eeuw) staat een wit gebouw, de Getijdenwatermolen. In 1850 werd Middelburg afgesloten van de zee waarna de molen niet langer meer in werking was. Tegen de gevel zie je een waterrad als suggestieve verwijzing naar de Getijdenwatermolen.