In 2019 is het 450 jaar geleden dat Pieter Bruegel de Oude overleed. De kunstschilder krijgt daarom overal in de wereld een indrukwekkend eerbetoon met grote tentoonstellingen en culturele evenementen. De aftrap werd inmiddels gegeven vorig jaar (2018) in Wenen met een overzichtstentoonstelling. Ook in ons land krijgt Bruegel heel wat belangstelling het komende jaar. Vier steden of gemeenten komen hierbij nadrukkelijk in beeld: Antwerpen, Bokrijk, Gaasbeek en Brussel. De vieringen zijn verspreid over het ganse jaar.
Locatie Brussel
Wat: ‘Bruegel in zwart en wit’ (Kon.Bibliotheek van België)
Waar: Brussel, Paleis van Karel van Lotharingen (nu nog in renovatie, heropening met de expo ‘Bruegel in zwart en wit’). Keizerslaan 4, 1000 Brussel.
Wanneer: Van dinsdag 15 oktober 2019 t.e.m. zondag 16 februari 2020, dagelijks van 11.00-19.00 u. Meer details.
Dit wordt een wel uitzonderlijke kans om ander werk dan schilderijen van Bruegel de Oude te gaan bekijken, waar je misschien niet eens weet van had. De titel bevat ‘in zwart en wit’ en dat slaat op de zwart-wit prenten (gravures) die Bruegel maakte. Hij ontwierp er een 60-tal, méér dan het aantal schilderijen die hij naliet. De Koninklijke Bibliotheek van België is de trotse bezitter van de intacte collectie van die prenten. Exclusief voor deze tentoonstelling worden ze uit de opslagplaats gehaald en aan het grote publiek getoond. Een aardigheidje is dat je op de expo via beeldvormingstechnieken kan zien hoe Bruegel destijds zijn gravures moet hebben gemaakt, van schets tot prent. Meer info over de Koninklijke Bibliotheek.
Nog meer Bruegel in Brussel
‘Prenten in de eeuw van Bruegel’ is een expo waarin de prentdrukkunst centraal staat. Tijdens de 16de eeuw, de eeuw waarin Bruegel leefde, maakte die reproductie van prenten een steile opgang in de Zuidelijke Nederlanden en Bruegel had snel begrepen dat hij zich snel in de spotlight kon brengen door zijn werken te reproduceren. Het waren immers de happy few die in die periode live zijn doeken kon gaan bekijken. Dus, daarom maakte hij gravures van zijn werken. Het waren echter niet alleen prenten van schilderijen en tekeningen die ‘gekopieerd’ werden. Dit was ook een manier om nieuws wijd te verspreiden of om met propaganda uit te pakken. Deze tentoonstelling in BOZAR loopt in samenwerking met de Koninklijke Bibliotheek van België.
‘Prenten in de eeuw van Bruegel’, BOZAR, Paleis voor Schone Kunsten, Ravensteinstraat 23, Brussel. Van woensdag 27 februari - zondag 23 juni 2019. Info over BOZAR.
‘Terug naar Bruegel’ laat je in de Hallepoort terugkeren naar de 16de eeuw. Pieter Bruegel de Oude kwam er dagelijks langs toen hij er woonde. Met Virtual Reality kan je mee op een avontuurlijke tocht in het hart van schilderijen van de kunstmeester. Zo ontdek je tegelijk hoe het er aan toe ging in de 16de eeuw. Een nieuwe wereld ging open door ontdekkingsreizen. Er werd lustig gevochten (denk aan de godsdienstoorlogen tussen katholieken en protestanten). Er werd flink getimmerd en gebouwd in steden. Het humanisme kreeg steeds meer ingang enz. Een leuke ervaring is om tot op het dak van de Hallepoort te klimmen en daar door een VR-zoeker te kijken naar het Brussel anno 16de eeuw.
‘Terug naar Bruegel’, Hallepoort, Zuidlaan 150, 1000 Brussel. Van zaterdag 22 juni 2019 tot en met zondag 21 juni 2020.
Locatie Dilbeek
De Blik van Bruegel. Reconstructie van het landschap.
Waar: Dilbeek, een wandelparcours van 7 km met start aan de Sint-Annakerk, Herdebeekstraat 176 in 1701 Itterbeek (Dilbeek), daar is er ook sanitair en het bezoekerspaviljoen.
Wanneer: Van zondag 7 april tot 31 oktober 2019. Het parcours is gratis toegankelijk, bezoekersgids en catalogus te koop.
Website: www.deblikvanbruegel.be
Pieter Bruegel de Oude woonde in Brussel maar kwam geregeld naar het Pajottenland om te schilderen. Het wandelparcours brengt je langs plaatsen die de schilder op doek vastlegde, zoals de kerk van Sint-Anna-Pede die te zien is op het werk 'De parabel van de blinden' en dat is ook het geval met de watermolen van Sint-Gertrudis-Pede te zien op het doek 'De ekster op de galg', ook die watermolen is te zien tijdens de wandeling.
Je kan het parcours zelfstandig afwandelen of aan de hand van een bezoekersgids. Nog leuker is de audiotour met teksten van Josse De Pauw die ook van hier afkomstig is. Alle informatie hierover kan je vinden in het bezoekerspaviljoen bij de startplaats (Sint-Annakerk). Het parcours is ook toegankelijk door een kleine aanpassing voor kinderwagens en rolstoelgebruikers.
Locatie Gaasbeek
‘Feast of Fools’ Bruegel herontdekt
Waar: Kasteel van Gaasbeek, Kasteelstraat 40, 1750 Gaasbeek.
Wanneer: Van zondag 7 april t.e.m. zondag 28 juli 2019, dagelijks van 10.00-18.00 u. Gesloten op maandag. Open op feestdagen.
Verwacht geen originele Bruegel doeken op ‘Feast of Fools’. De ondertitel van deze expo luidt ‘Bruegel herontdekt’ en dat is dus precies wat de curatoren Luk Lambrecht en Lieze Eneman beogen. Bruegel komt volop in de schijnwerpers enerzijds door kunstenaars uit het interbellum, anderzijds via hedendaagse internationale en Vlaamse kunstenaars. Bekende namen van gevierde kunstenaars uit de 20ste eeuw op de expo zijn Constant Permeke, Gustave Van de Woestijne, Jean Brusselmans, James Ensor, Valerius De Saedeleer. Kunstenaars van nu gingen zich in Bruegel vastbijten en lieten zich inspireren door de oude meester. Zij bestudeerden de thema’s uit Bruegels oeuvre en gingen ermee aan de slag om met nieuwe creaties op de proppen te komen of gingen grasduinen in hun eigen bestaande werken met een mogelijke link aan de thema’s. Het gaat hem niet alleen over schilderkunst maar ook komt muziek, literatuur en breder de performance aan bod.
Het laat de bezoeker toe om op die manier een goed inzicht te krijgen in hoe Bruegel omging met zijn geliefde thema’s als het landelijke (liederlijke) leven, landschappen, zijn cynische humor.
Rimini Protokoll is de naam van een Berlijns theatergezelschap dat in het kasteel voor jou als bezoeker een wel heel speciale ervaring aanbiedt. Je komt met behulp van een Virtual Reality bril in een video-installatie terecht dat een portret ophangt van het landelijke leven en een boerenfamilie maar dan gekoppeld aan de voedselproductie in de 21ste eeuw. Hoe gaat men met het voedsel om, hoe wordt er geproduceerd? Bruegel zou er alvast een vette kluif aan hebben gehad.
Meer details en praktische info.
Opgelet: Wie eerder al het kasteel van Gaasbeek zou willen bezoeken, moet weten dat het de ganse winter gesloten is en telkens pas begin april de deuren opnieuw openstelt.
Locatie: Genk-Bokrijk
’De wereld van Bruegel’
Ticket voor expo is gratis inbegrepen in toegangsticket voor het Openluchtmuseum.
Waar: Bokrijk Openluchtmuseum, Bokrijklaan 1, 3600 Genk.
Wanneer: Van zaterdag 6 april tot en met zondag 20 oktober 2019. Tijdens de reguliere openingsuren van het Openluchtmuseum: 10.00-18.00 u. Op maandag gesloten, behalve op feestdagen en de maandagen in juli en augustus.
In het Openluchtmuseum Bokrijk is speciaal een parcours uitgezet ‘de wereld van Bruegel’. Op dat parcours wordt de bezoeker begeleid door een … steltenloper. Hij doet je halt houden op verschillende plaatsen waar jouw op twee stelten wandelende gids uitleg geeft over de tastbare verbondenheid tussen Bruegel en Bokrijk. Je ontdekt landschappen, voorwerpen uit de 16de eeuw waarin je meteen in de eeuw van Bruegel terechtkomt. Je krijgt inzage in hoe actueel sommige werken van Bruegel vandaag nog zijn. Helemaal interactief wordt het op het einde van het parcours want dan stap je letterlijk binnen in het schilderij ‘De strijd tussen carnaval en vasten’. Het is één van de bekendste werken van Pieter Bruegel de Oude en jij mag voor één moment daarin optreden als figurant.
Bruegelgame is ontwikkeld voor kinderen vanaf 6 jaar. Zij kunnen het Bruegelparcours gamend afleggen met behulp van de Bruegelgame. Je wordt daarin digitaal vergezeld door een nar.
Tijdens de zomermaanden, van 11 juli t/m 1 september 2019, brengt het theatergezelschap LAIKA een voorstelling voor jong en oud ‘Bravo meneer Bruegel’.
Het Openluchtmuseum van Bokrijk toont historische gebouwen waardoor je een beeldvorming krijgt hoe de gewone burger leefde tijdens bepaalde periodes. Ook Bruegel had oog voor de gewone man in de straat en liet die als hoofdpersonages figureren op zijn doeken. Ook de 16de eeuw passeert in het openluchtmuseum en dat is niet toevallig. De eerste conservator Jozef Weyns was een aanhanger van Bruegels werk. Twee concrete voorbeelden tonen die voorliefde aan. Het Woonstalhuis uit Vorselaar is een knipoog naar een hoeve die Bruegel geregeld op zijn schilderijen liet terugkeren. De Olieslagmolen uit Meeuwen-Gruitrode liet Weyns overkomen omdat die mogelijks in de buurt zou hebben gestaan van het geboortehuis van Bruegel. Meer info
Locatie: Antwerpen
‘De terugkeer van Dulle Griet’
Waar: Antwerpen, Museum Mayer van den Bergh, Lange Gasthuisstraat 19, 2000 Antwerpen.
Wanneer: Van zaterdag 5 oktober 2019 t/m zondag 26 januari 2020.
Het schilderij Dulle Griet keert terug naar het Museum Mayer van den Bergh na bijna 2 jaar van onderzoek en restauratie. De vernislagen zijn weggewerkt en zo kan Dulle Griet opnieuw in de originele kleuren worden bewonderd. Dat kon reeds in Wenen in het Kunsthistorisches Museum op een overzichtstentoonstelling die de internationale festiviteiten omtrent de 450ste sterfverjaardag op gang trapte. Het is nog even wachten tot de herfst van 2019 om het ook in Antwerpen opnieuw te kunnen zien. De collectie van Fritz Mayer van den Bergh bevat tevens werken van tal van andere grote namen uit de kunstwereld.
Dulle Griet wordt terecht als een topwerk van Pieter Bruegel de Oude beschouwd. Hij schilderde het doek in 1563. Op het canvas zijn het vrouwen aan de macht met Griet als hoofdfiguur. Zij leidt een groep die op rooftocht zijn en mannen belagen. Dat het in Antwerpen is geraakt, is te danken aan Mayer van den Bergh, een Antwerpenaar die als diplomaat veel reisde en op die reizen telkens iets meebracht. Zo begon zijn passie voor het verzamelen, aanvankelijk nog zowat alles, later enkel nog kunstwerken. Hij had een enorme bewondering voor Bruegel. Hij kocht het schilderij, toen het nog niet zo bekend en gegeerd was, op een veiling in Keulen voor weinig geld in oktober 1894. Meer info over het museum vind je hier.
Nog meer Brueg(h)el in Antwerpen
Jan Brueghel de Oude in het Snijders&Rockox huis. Hij was de zoon van Pieter Bruegel de Oude en al even begaan met kunst in de beginjaren van de 17de eeuw. Tekenen, schilderen, etsen, hij deed het allemaal even graag. Net als zijn vader had hij een voorliefde voor landschappen schilderen. In de expo komen 6 thema’s aan bod met o.a. dorpstaferelen, maritieme scènes, herinneringen aan zijn studiereis in Italië.
Te zien vanaf zaterdag 5 oktober 2019 tot en met zondag 19 januari 2020 in het museum Snijders&Rockoxhuis, Keizerstraat 12, 2000 Antwerpen.
Bruegel zien met VR-bril
Het kan al sinds 2016 maar gezien de actualiteit van het 450ste sterfjaar brengen we nog eens onder de aandacht dat je een virtuele tentoonstellingstour kan maken dankzij het wonder van de digitale wereld. Je kijkt ‘in’ het schilderij om zo enkele geheimen te ontrafelen en al zeker een paar details die je niet zomaar met het blote oog kan opmerken. Er zijn 12 werken van Bruegel die je op deze manier kan ontleden. Je hoeft ze dus niet te gaan zoeken wereldwijd maar je kijkt er via een VR-bril naar en op touchscreens kan je scrollen zoveel je wil om een detail van Gigapixel afbeeldingen in hoge resolutie te bekijken. Een onwaarschijnlijk staaltje van visuele technologie.
Hoe? Op de interactieve schermen van de Koninklijke musea voor Schone Kunsten van België, op de mobiele app van de musea én op het platform van Google Cultural Institute. Nog tot maandag 16 maart 2020.
Wie was Pieter Bruegel de Oude?
Hij werd geboren in Antwerpen of Breda, daar zijn diverse bronnen nog altijd niet uit en ook het jaartal is onzeker, ergens tussen 1526 en 1531. Hij leefde in een eeuw waar er van alles gebeurt dat vele vensters op de wereld opent op gebied van kunst, wetenschap, religie, ... Zondermeer is en blijft hij een icoon voor de kunstwereld. Waaraan denk je spontaan bij Bruegel? Gegarandeerd komen er antwoorden zoals deze: het plattelandsleven, landschappen in de sneeuw en theatrale figuren. Hij bracht de natuur, de mens en zijn gevoel voor humor op een eigentijdse manier tot leven in zijn werken, vaak met veel zin voor symboliek.
In Antwerpen zet hij zijn eerste voorzichtige stappen als kunstenaar. Hij laat zich inschrijven in de Sint-Lucasgilde in Antwerpen en ontvangt er zijn eerste officiële opdracht (zijluiken altaarstuk te zien in Sint-Romboutskathedraal van Mechelen). Een reis naar Italië (1553? 1554?) brengt hem andere inzichten in het schilderen. Hij keert dan terug naar Antwerpen in de periode dat de stad internationaal echt wel iets te betekenen heeft op handelsgebied. De opdrachten lopen nu vlot binnen voor Bruegel, hetzij vanuit koningshuizen, van prominente figuren hetzij van steenrijke burgers. Vanaf 1562 legt hij zich alleen nog maar toe op het schilderen.Uit dat jaar is ‘De val der opstandige engelen’ één van de vele meesterwerken.
Wél zeker is dat hij in 1563 naar Brussel verhuist. Hij huwt er met Mayken Coecke. Hij kreeg met haar 3 kinderen: dochter Marie (1566) en twee zonen die in de voetsporen zouden treden van hun vader als kunstenaar: Pieter Brueghel de Jonge (1564) en Jan Brueghel (1568). Pieter de Oude zou er nog 6 jaar wonen en werken. Zijn sterfdatum is ook al niet zeker (5 of 9 september) van het jaar 1569. In zijn Brusselse periode zou hij een 30-tal doeken hebben geschilderd. Bij de Zavel in de Onze-Lieve-Vrouw-ter-Kapellekerk (Brussel) ligt hij begraven. Ook zijn echtgenote Mayken Coecke vond hier haar laatste rustplaats. Je ziet er een grafmonument, gemaakt door de zoon Jan Brueghel de Jonge. Een schilderij hangt boven het monument, een werk van Pieter Paul Rubens.
Zichtbare getuige van zijn verblijf in Brussel is het Bruegelhuis in de Hoogstraat nr. 132 in de Marollen. Heeft hij het enkel maar bezocht of toch echt in gewoond? Het komt in elk geval wel voor op één van zijn schilderijen (De dood van de Maagd). Zijn achterkleinzoon David Teniers heeft er wel in gewoond, daar zijn bewijzen van.
Weetjes
Breugel of Brueghel of Breughel of dan toch Bruegel?
Het blijft voor velen gissen hoe je nu precies de familienaam spelt. Zéker is dat Pieter Bruegel de Oude zijn naam pas vanaf 1559 zonder de ‘h’ schreef. Zijn twee zonen Pieter de Jongere en Jan de Oude stonden er wél op om de ‘h’ in te voegen. Dus is het bij hen Pieter Brueghel de Jongere en Jan Brueghel de Oude.
De Toren van Babel (1568) moet hét bekendste werk zijn van hem, maar wist je dat er twee versies bestaan? Eentje hangt in Rotterdam, de andere in Wenen.
Afbeelding bovenaan: bronzen standbeeld Pieter Bruegel de Oude in Brussel, copyright Shutterstock.com